TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası

Kültürde Yerbilimlerinin İzleri

Öz: İnsanlık tarihi, taş devri ile başlatılmıştır ve yerkabuğuna ait malzemeler olan madenlerin insan hayatının ve uygarlık düzeyinin gelişmesine bağlı olarak yine bakır, tunç, demir devri gibi madenlere yönelik adlandırmalarla devam etmiştir. İlk dönemlerde duvar resimleriyle başlayan insanlık kültürü, yazının icadına kadar sözlü, takibinde ise yazılı kültür yapıtları ile zenginleşmiştir. Sözlü ya da yazılı tüm kültürel yapıtlarda insanoğlunun iç içe yaşadığı çevresel faktörler yönlendirici olmuştur. Özellikle jeolojik ya da jeomorfolojik olaylar, yapılar ve malzemeler kültürün temel malzemeleridir. Bir bölgenin kültürü, geçmişi ve coğrafyasını anlamada yer adları önemli bir kaynak rolü üstlenir. Sanayi devriminden önce doğa ile iç içe yaşayan insan toplulukları yaşadıkları bölgelere, kullandıkları birçok alana (su kaynakları gibi) ve hatta çocukları için bölgenin doğal yapısını anlatan isimleri tercih etmişlerdir. Çeşitli kültürlerde; jeolojik afetlere (yanardağ, deprem gibi), jeo-Mavi Gezegen Yıl 2018 Sayı 2536 lojik süreçlerle oluşmuş ilgi çekici jeomorfolojik yapılara, jeolojinin malzemeleri olan fosiller veya madenlere efsanelerde, mitlerde, masallarda, yerlerdeler, ağıtlarda ya da şiirlerde sıklıkla rastlanır. Görüntüleriyle farklı varlıklara benzetilmiş kaya blokları taş kesme efsaneleri ile kültürlere dâhil edilmiştir. Bu örneklerin dağılımı değerlendirildiğinde kültürel zenginliğin jeolojik çeşitlilikle doğru orantılı olarak artığı söylenebilir.